فهرست مطالب
تعداد 25 درصد از افرادی که بیماری سکته مغزی را تجربه کرده‌اند، با مشکلات شدیدی در توانایی راه رفتن مواجه هستند. این اختلال می‌تواند استقلال عملکردی آنها را محدود کرده، تعادل را تحت تاثیر قرار داده، خطر افتادن را افزایش داده و کیفیت زندگی آنها را کاهش دهد. این مشکلات می‌تواند ناشی از کاهش قدرت عضلانی، افزایش تون عضلانی و یا هر گونه نقص در کنترل حرکت باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که تمرینات قدرتی عضلانی می‌تواند نه تنها قدرت عضلانی را افزایش دهد، بلکه قابلیت‌های عملکردی مانند راه رفتن و بالا رفتن از پله را نیز بهبود می‌بخشد. این امر به ویژه در 6 ماه اول پس از سکته مغزی بیشتر رخ می‌دهد. اسپاستیسیتی نیز یک اختلال حرکتی شایع است که در 28% تا 38% از بیماران سکته مغزی دیده می‌شود و با کاهش استقلال در حرکت بدن همراه است.
اسپاستیسیتی یا اسپاستیسم یک اختلال حرکتی و تنش عضلانی است که به از کنترل خارج شدن و ناتوانی در پاسخ به محرک‌های حرکتی اشاره دارد. در این حالت، عضلات به طور ناخواسته و به شکل ناهماهنگ و متناوب تنیده می‌شوند و ممکن است باعث تغییر در حرکت، قدرت و کنترل عضلانی شود. اسپاستیسیتی معمولاً در افرادی که مبتلا به اختلالات عصبی نظیر سکته مغزی، آسیب مغزی، اسکلت عصبی و اسپینال کورد می‌باشند، دیده می‌شود.
علت اصلی اسپاستیسیتی اضطراب و اختلال در سیستم عصبی مرکزی است. در حالت طبیعی، سیستم عصبی مرکزی عضلات را به صورت هماهنگ کنترل می‌کند و تعادل بین عضلات آنتاگونیست (عضلاتی که در جهت حرکت مخالف عضله اصلی فعال هستند) و آگونیست (عضله اصلی که در جهت موافق حرکت فعالیت می‌کند) را حفظ می‌کند. اما در اسپاستیسیتی، این تعادل بین عضلات مختل می‌شود و باعث تنش ناخواسته و ناهماهنگ عضلات می‌شود.
علائم و نشانه‌های اسپاستیسیتی شامل افزایش تنش عضلانی، سفتی و سختی عضلات، محدودیت در حرکت مفاصل، کاهش محدودیت حرکتی، افزایش رفلکس‌های تاندونی، و غیره می‌باشد.
اگرچه در گذشته نگرانی وجود داشت که تمرینات مقاومتی برای بیماران سکته مغزی، باعث افزایش تون عضلانی شود، اما متخصصان توانبخشی در سال‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که تمرینات مقاومتی تاثیر منفی بر تون عضلانی پس از سکته مغزی ندارد. بنابراین، در مرحله بهبودی سکته مغزی، تعادل قدرت و کاهش اسپاستیسیتی اهداف مهمی در توانبخشی است.
آب درمانی، بر اساس استفاده از خصوصیات فیزیکی آن مانند شناوری طبیعی، فشار هیدرواستاتیک، ترمودینامیک، نیروهای هیدرودینامیکی و ویسکوزیته صورت می‌گیرد. آب درمانی می‌تواند در بهبود عملکرد عصبی-عضلانی بیماران سکته مغزی موثر باشد. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که آب درمانی تاثیر مثبتی بر روی بازماندگان سکته مغزی دارد و شامل موارد زیر است:
ورزش‌های آبی نیز تاثیرات مثبتی در بهبود اسپاستیسیتی در بیماران سکته مغزی دارند، که ممکن است با کاهش حساسیت دوک عضلانی و حساسیت پوست مرتبط باشد، در نتیجه بر فعالیت نورون‌های حرکتی آلفا/گاما تاثیر می‌گذارد. با این حال، تاکنون گزارشی در مورد تاثیر آب درمانی بر قدرت و اسپاستیسیتی عضلانی به طور همزمان در دنیای علم تهیه نگردیده است.
بنابراین، هدف از این مطالعه مقایسه برنامه تمرینات آبی با برنامه تمرینات زمینی در رابطه با نتایج قدرت عضلانی و نسبت انقباض آگونیست و آنتاگونیست در پا است. همچنین، این مطالعه به دنبال شناسایی این است که آیا آب درمانی تاثیری بر سطح اسپاستیسیتی دارد و در صورت مثبت بودن، مکانیسمی برای توضیح این تغییر ارائه می‌دهد.
برای دستیابی به این اهداف، در این مطالعه، یک گروه از بیماران سکته مغزی برنامه تمرینات آبی و یک گروه دیگر برنامه تمرینات زمینی انجام دادند. برنامه تمرینات آبی شامل تمرینات متنوعی بود که در محیط آب انجام می‌شد، از جمله شنا، انجام حرکات در آب، تمرینات تعادل و استحکام عضلات. برنامه تمرینات زمینی نیز شامل تمرینات مشابه در محیط زمین بود، اما بدون استفاده از آب. پس از اتمام برنامه تمرینات، قدرت عضلانی و نسبت انقباض آگونیست و آنتاگونیست در پای هر دو گروه اندازه‌گیری شد. همچنین، سطح اسپاستیسیتی نیز با استفاده از روش‌های تشخیصی مناسب ارزیابی شد.
اختلال در قدرت عضلانی بیماران سکته مغزی، ممکن است باعث نقص در حرکت شود. بیمارانی که ضعف فلکسور کف پا دارند ممکن است قدرت لازم برای حرکت کف پا را از دست داده باشند. یک تحقیق نشان داد که ارتباطی بین سرعت راه رفتن و حداکثر انقباض ارادی عضله گاستروکنمیوس وجود دارد. مطالعات دیگر نشان دادند که فلکسورهای کف پا در مقایسه با عضله چهار سر ران، به اسپاستیسیتی و ضعف اندام تحتانی در بیماران سکته مغزی حساس‌تر هستند.
بنابراین، تمرینات قدرتی برای بهبود مسیر حرکتی فلکسورهای کف پا در بیماران سکته مغزی بسیار مهم است. بلند کردن پاشنه یکی از بهترین تمرینات برای افزایش قدرت گاستروکنمیوس است که برای راه رفتن مستقل ضروری است. با این حال، تعدادی از بیماران قادر به بلند کردن پاشنه در تمرینات زمینی نیستند، زیرا گاستروکنمیوس ضعیف قادر به مقاومت در برابر گرانش نیست.
بودن در آب در حین ورزش می‌تواند به بیماران سکته مغزی کمک کند تا تمرینات فشرده‌ی بلند کردن پاشنه را با تلاش کمتری نسبت به تمرینات در خشکی انجام دهند. پس از 8 هفته تمرین، قدرت انعطاف‌پذیری مچ پا در گروهی که در آب تمرین می‌کردند بهبود قابل توجهی داشت. همچنین در این مطالعه، بهبود قابل توجهی در قدرت باز و بسته کردن زانو در گروه تحت آب درمانی مشاهده شد.
این بهبود ناشی از انجام تمرینات خاص بود که شامل تکرارهای متعدد اکستنشن زانو در حالت نشسته با استفاده از بیشترین سرعت حرکت و کمترین مقاومت بود. مقاومت در برابر آب به سرعت حرکت بدن بستگی دارد، یعنی هرچه بدن سریعتر حرکت کند، مقاومت بیشتری ایجاد می‌شود. همچنین، در طول دوره تمرین، بیماران قادر بودند سرعت حرکت را با توجه به توانایی خود تنظیم. کنند و با اعمال کمترین فشار بر روی مفصل، تلاش ماکزیمم را انجام دهند.
ورزش در آب در مقایسه با ورزش‌های زمینی، می‌تواند به بیماران سکته مغزی این امکان را بدهد که نتایج بهتری را در فرایند توانبخشی خود بدست آورند. هرچند یک بررسی سیستماتیک نشان داد که فعالیت عضلانی در تمرینات آبی نسبت به تمرینات زمینی کمتر است، اما گزارش‌هایی نیز وجود دارند که نشان می‌دهند تمرین پیاده‌روی روی تردمیل در آب تاثیر بیشتری بر. قدرت خم و راست کردن زانو نسبت به تمرینات روی تردمیل خارج از آب دارد. این نتایج با مطالعه حاضر سازگار است.
در آب درمانی، سیستم عصبی مرکزی حرکات هدفمند و هماهنگ را در ارتباط با محیط ایجاد می‌کند و بدن با محیط در تعامل است. برای ایجاد هماهنگی مناسب بین ماهیچه‌های آگونیست و آنتاگونیست، آب به عنوان یک وسیله تمرینی منحصربفرد، حرکت عملکردی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این، آب می‌تواند ورودی‌های حسی-جسمی ناشی از فشار و دمای هیدرواستاتیک را فراهم کند. که پردازش اطلاعات حسی و حرکتی توسط قشر مغزی را افزایش می‌دهد و ممکن است عملکرد فعالیت را بهبود بخشد. بنابراین، به نظر می‌رسد افزایش قدرت بازکننده زانو، هماهنگی و کارایی اکستنشن زانو را تسهیل می‌کند.
بنابراین، بر اساس نتایج این مطالعه، تمرینات آبی می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر در توانبخشی بیماران سکته مغزی مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال، نیاز است تا مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود تا اثرات تمرینات آبی بر قدرت عضلانی، انقباض آگونیست و. آنتاگونیست، و سطح اسپاستیسیتی در بیماران سکته مغزی بیشتر بررسی شود و مکانیسم‌های دقیق این تاثیرات مشخص شود. همچنین، باید به شیوه‌های بهینه اجرای تمرینات آبی در توانبخشی بیماران سکته مغزی پرداخته شود، که مهم‌ترین آن شامل موارد زیر است:
