عارضه زانوی ضربدری یا ژنووالگوم، به وضعیتی اطلاق می‌شود که زانوها به سمت داخل تمایل داشته باشند و هنگام ایستادن با پاهای جفت، مچ پاها در فاصله‌ای بیشتر از حد معمول با یکدیگر قرار بگیرند. این عارضه در کودکان بیشتر قابل مشاهده است، البته زانوی ضربدری با رشد کودک، به مرور بهبود یافته و رفع می‌شود. در صورتی که حداکثر تا سن هفت سالگی این عارضه بهبود پیدا نکند، بهتر است به متخصص مراجعه و درمان آغاز شود. تاخیر در تشخیص و عدم درمان ناهنجاری زانوی ضربدری، میتواند عوارض بسیاری در پی داشته باشد. ما در این مقاله به بررسی علائم زانوی ضربدری چیست؟ میپردازیم.
فهرست مطالب
همان گونه که اشاره شد، در افراد مبتلا به عارضه‌ی زانوی ضربدری، در حالت ایستاده با پاهای جفت، فاصله‌ی بسیاری بین قوزک‌های پا وجود دارد. این فاصله به هنگام ایستادن، باعث تغییر حالت ظاهری پاها می‌گردد. به بیان ساده‌تر، در افرادی با پاهای طبیعی، مچ، ساق، زانو، ران و لگن به هنگام ایستادن، در یک راستا قرار می‌گیرند. بدین معنی که اگر مچ پا را با خطی فرضی به لگن وصل کنید، آن خط از وسط زانوها عبور می‌کند. اما در افراد مبتلا به پای ضربدری، زانوها به سمت داخل متمایل هستند و آن خط فرضی از قسمت خارجی زانوها عبور خواهد کرد. در این حالت پاهای فرد شبیه به ایکس یا ضربدر می‌گردد. در نتیجه می‌توان گفت آشکارترین نشانه و علامت این عارضه، وضعیت ظاهری پاها می‌باشد.
اگر تا به امروز از ویزیت آنلاین و رایگان استفاده نکرده اید با تکمیل کردن فرم ذیل منتظر تماس همکاران جهت تعیین نوبت برای ویزیت باشید.
البته به غیر از توجه به شواهد ظاهری و عوارض ایجاد شده در فرد، متخصص با معاینه‌ی بیمار شدت عارضه را نیز، تعیین می‌نماید. هنگام مراجعه به متخصص، بیمار به پشت و روی کمر دراز می‌کشد و پاهایش را کنار هم قرار می‌دهد. سپس متخصص با اندازه‌گیری فاصله‌ی بین قوزک‌های پا، شدت و میزان تغییر حالت پاها را مشخص می‌کند.
در مجموع می‌توان گفت زانوی ضربدری، بر حسب فاصله‌ی بین قوزک‌ها، به انواع زیر تقسیم می‌گردد :
• نوع اول و خفیف : میزان فاصله‌ی دو قوزک از هم حدود ۲/۵ سانتی متر می‌باشد.
• نوع دوم : میزان فاصله‌ی دو قوزک از هم ۵ سانتی متر می‌باشد.
• نوع سوم : میزان فاصله‌ی دو قوزک از هم بین ۵ تا ۷/۵ سانتی متر می‌باشد.
• نوع چهارم و شدید : میزان فاصله‌ی دو قوزک از هم بیشتر از ۷/۵ سانتی متر می‌باشد.
یکی دیگر از علائم و راه‌های تشخیص این عارضه، توجه به عوارض ناشی از ناهنجاری زانوی ایکس یا زانوی ضربدری است. برای مثال این افراد، به علت انحراف زانوها، هنگام ایستادن و راه رفتن، وزن و فشار بیشتری را به لبه‌های داخلی پا منتقل می‌کنند. در نتیجه کفش‌های این افراد در قسمت داخلی، ساییدگی بیشتری خواهد داشت.
• در افراد مبتلا به پای ضربدری، زانوها موقع راه رفتن یا دویدن به یکدیگر برخورد می‌کنند. در نتیجه فعالیت و پیاده‌روی فرد، دچار مشکل می‌گردد.
• در رفتگی کشکک‌ها
• کوتاهی قد
• درد شدید در پشت ساق، زانو و ران
• تغییر الگوی راه رفتن و در مواردی لنگیدن
• آرتروز زودرس و التهاب و خشکی مفاصل
• ناتوانی در انجام برخی فعالیت‌های ورزشی
• عوارض ثانویه مانند کف پای صاف و تغییر شکل در انگشتان پا
• ظاهر و فرم ناخوشایند پاها
• ساییدگی لبه‌های داخلی کفش
عارضه‌ی زانوی ضربدری در کودکان خردسال شیوع بیشتری دارد و بسیار دیده می‌شود، که البته جای نگرانی نیست. زیرا که این مشکل تقریبا تا سن ۷ سالگی خود به خود اصلاح خواهد شد. اما لازم به ذکر است که در برخی از این کودکان (حدود یک درصد)، این ناهنجاری بهبود نیافته و تا سنین نوجوانی و جوانی به همراه فرد خواهد بود.
زانوی ضربدری ممکن است در بزرگسالان نیز، به دلایل مختلفی اعم از چاقی، شکستگی شدید، بیماری‌های مفاصل، آرتروز و غیره، بروز کند.
این عارضه به چه علت بروز می‌کند؟
• راه افتادن زودرس کودکان
• قنداق کردن نوزاد
• آسیب و شکستگی در مفاصل
• بروز عفونت در زانوها و مفاصل
• کمبود کلسیم و ویتامین دی (سوء تغذیه)
• کوتاهی یا پارگی رباط‌های جانبیِ زانو
• آرتروز زانو ( این مورد هم میتواند دلیلی برای بروز عارضه‌ی زانوی ضربدری باشد؛ و هم میتواند به عنوان عوارض ناشی از این عارضه، ایجاد شود.)
• راشیتیسم و استئومالاسی
• چاقی و اضافه وزن
• لگن عریض در برخی از زنان
• ضعف و کوتاهی عضله‌ی دو سر ران یا همسترینگ
• نشستن W شکل یا قورباغه‌ای
• زمینه‌ی ارثی و ژنتیک
به عنوان سخن آخر لازم به ذکر است که اگر زانوی ضربدری در کودکان حداکثر تا سن ۷ سالگی، بهبود پیدا نکرد، بهتر است به متخصص مراجعه شود و درمان، آغاز گردد. در بزرگسالان نیز، برای جلوگیری از عوارض و شدت یافتن بیماری، باید سریعا به درمان اقدام نمود.
زانوی ضربدری (همچنین به نام «ناهنجاری زانوی ضربدری»، «ژنو والگوم» نیز شناخته می‌شود) یک نا راستایی در اطراف زانو است که میتواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد. با گذشت زمان، عدم تعادل نیرویی که بر روی زانو وارد می شود، میتواند باعث درد، آسیب مفاصل و شروع زودرس آرتریت زانو شود. اصلاح تغییر شکل باعث بهبود مکانیک زانو و توانایی راه رفتن، کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت سریع آسیب به زانو می شود.
زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری وضعیتی است که در آن زانوها به سمت داخل خم می شوند و به یکدیگر برخورد می کنند یا «ضربه می زنند»، حتی زمانی که فرد با قوزک از هم باز شده ایستاده است. این موضوع، نیروی بیش از حدی در قسمت بیرونی زانو وارد می کند که می تواند در طول زمان باعث درد و آسیب شود.
زانوی ضربدری معمولاً دو طرفه است (هر دو پا را درگیر می کند) اما در برخی موارد، ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.
زانوهای ضربدری به طور موقت بخشی از مرحله رشد استاندارد برای اکثر کودکان است و معمولاً با رشد کودک خود به خود اصلاح می شود. زانوهای ضربدری که بیش از شش سالگی باقی می‌مانند، ممکن است شدید باشند. این سندروم میتواند یک پا را به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از پای دیگر تحت تأثیر قرار می‌دهند.
اکثر کودکان در حین رشد، تغییرات طبیعی در زاوایای پاها و زانوهای خود تجربه می کنند. کودکان معمولاً تا زمانی که در حدود 12 تا 18 ماهگی شروع به راه رفتن کنند، دارای پاهای پرانتزی هستند. در حدود دو تا سه سالگی، پاهای آنها معمولاً شروع به انحراف به سمت داخل می‌کند و باعث می‌شود که زانوی ضربدری پیدا کنند. در طول مراحل رشد طبیعی، پاهای کودک در سن هفت تا هشت سالگی صاف می شود.
زانوهای ضربدری که خارج از این الگوهای رشد طبیعی باقی می‌مانند، ممکن است در اثر بیماری، عفونت یا سایر شرایط ایجاد شوند. اگر زاویه پاها از لگن تا مچ، خارج از الگوهای طبیعی باشد و به مرور زمان بدتر شود یا فقط در یک طرف بدن وجود داشته باشد، این نشان می‌دهد که فرد دارای شکل جدی‌تری از زانوهای ضربدری است و ارزیابی بیشتر توسط متخصص ارتوپدی ممکن است لازم باشد. ممکن است برای درمان این عارضه به جراحی نیاز باشد.
زانوی ضربدری می تواند ناشی از یک بیماری مادرزادی یا رشدی باشد یا پس از عفونت یا آسیب ضربه ای به زانو ایجاد شود. علل رایج زانوی ضربدری عبارتند از:
اضافه وزن یا چاقی نیز می تواند فشار بیشتری بر روی زانوها وارد کند و به تشدید زانوی ضربدری کمک کند.
بارزترین علامت زانوی ضربدری جدا شدن مچ پاهای فرد زمانی است که زانوهای او در کنار هم قرار می گیرند. علائم دیگر، از جمله درد، اغلب در اثر راه رفتن (نحوه راه رفتن) نادرست است که توسط افراد دارای زانوی ضربدری اتخاذ می شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
همچنین بیماران یا والدین ممکن است از نظز زیبایی ظاهری نیز دچار نارضایتی باشند.
همچنین ممکن است فرد علائم دیگری از یک بیماری زمینه‌ای که باعث سندرم زانوی ضربدری می‌شود، داشته باشد. در تمام گروه‌های سنی که زانوی ضربدری دارند، یک یا هر دو زانو به‌طور غیرطبیعی دچار اضافه بار است. این نیروی بیش از حد می تواند منجر به درد، تغییر شکل بیشتر استخوان، بی ثباتی زانو و انحطاط پیشرونده مفصل زانو شود. علی الخصوص، بیماران بزرگسالی که برای سال‌ها دچار زانوی ضربدری بوده‌اند، اغلب در قسمت خارجی (بخش جانبی) زانو دارای فشار اضافه هستند و رباط جانبی داخلی (MCL) اغلب آن ها دچار کشیدگی شده است. این نیروها می توانند باعث درد، بی ثباتی زانو (از جمله ناپایداری پیچیده کشکک رانی) و آرتریت زانو شوند.
یک متخصص ارتوپدی سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار، هر گونه شرایطی که از قبل وجود داشته و سلامت فعلی مراجعه کننده را بررسی می کند. آنها همچنین معاینه فیزیکی پاها و تست راه رفتن را نیز انجام خواهند داد. تصاویر اشعه ایکس یا EOS در حالت ایستاده به تأیید تشخیص کمک می کند. این تصاویر رادیولوژیکی از باسن به پایین و تا مچ پا را نشان می دهند و به پزشک کمک می کند محل دقیق و محور مکانیکی تغییر شکل را پیدا کند.
در موارد خفیف زانوی ضربدری در کودکان یا نوجوانان، ممکن است محل زانوها تغییر پیدا کند و به حالت عادی برگردد. اما هنگامی که بیمار در زمان تشخیص، بالغ باشد، استئوتومی یا برش استخوان زانو برای جلوگیری از پیشرفت عرضه انجام می شود.
اگر زانوی ضربدری ناشی از یک بیماری یا عفونت زمینه ای باشد، قبل از شروع هر گونه اصلاح ارتوپدی، این وضعیت باید برطرف شود. درمان موارد خفیف زانوی ضربدری در کودکان یا نوجوانان ممکن است شامل بریس هایی باشد که به رشد استخوان ها در موقعیت صحیح کمک می کند.
اگر اصلاح تدریجی رخ ندهد، ممکن است جراحی توصیه شود. در کودک در حال رشد، ممکن است جراحی با حداقل برش، برای رشد تدریجی و هدایت شده به صورت صاف استفاده شود.
هنگامی که صحبت از درمان زانو بدون جراحی می شود، منظور استفاده از تکنیک های اصلاحی مختلفی است که وجود دارند و می توانند برای برطرف کردن این ناهماهنگی در زانوها بسیار مؤثر باشند.
اگر علاقه مند به یادگیری نحوه برطرف کردن زانوهای ضربدری بدون جراحی هستید، اولین گزینه در دسترس شما، تمرینات اصلاحی زانو است.
فقط به خاطر داشته باشید که اگر والدینی هستید که نگران زانوی ضربدری فرزندتان هستند، باید بدانید اغلب اوقات این مشکل قبل از رسیدن کودک به حدود 8 سالگی اصلاح می شود.
اصلاح زانوی ضربدری در کودک معمولاً ضروری نیست زیرا این مشکل با رشد کودک خود به خود اصلاح می شود.
با این حال، اگر می‌خواهید بدانید که چگونه می‌توانید زانوهای ضربدری را در بزرگسالان اصلاح کنید یا یک کودک بزرگتر از 8 سال دارید که از از زانوهای ضربدری خفیف تا متوسط رنج می‌برد، تمرین های عالی زیر را برای اصلاح زانو بدون جراحی را ببینید.
