زانوی ضربدری، وضعیتی است که زانوها را از راستای طبیعی خود خارج میکند و گاهی باعث چرخش و جا به جایی مچ پاها نیز میشود. این ناهنجاری اغلب در کودکان خردسال دیده میشود و ممکن است برای والدینی که اطلاعات بسیار کمی در مورد این موضوع داشته باشند بسیار نگران کننده باشد. در بیشتر موارد، کودک با وجود زانوهای ضربدری بزرگ میشود و نگرانی کمی وجود دارد. در مواردی که این اتفاق نمیافتد، یا زمانی که زانوی ضربدری در زندگی آینده فرد ایجاد میشود، ممکن است نیاز به درمان خاص داشته باشد.
فهرست مطالب
وقتی شخصی که دارای زانو ضربدری است با زانوهای در کنار هم بایستد، فاصله قابل توجهی بین مچ پاها وجود دارد که حدود 2 تا 3 اینچ است. به نظر میرسد زانوها به سمت یکدیگر فشار میآورند. این وضعیت نسبتاً شایع است و بیش از 20 درصد کودکان 3 ساله را درگیر میکند. در بیشتر کودکان خردسال، این وضعیت به طور طبیعی خودش را اصلاح میکند. تنها 1 درصد از کودکان 7 ساله به این ناهنجاری مبتلا هستند. در موارد نادر، زانوی ضربدری ممکن است تا نوجوانی ادامه یابد. در ادامه مطلب می گوییم چه چیزی باعث زانوی ضربدری میشود ؟
در موارد دیگر، در کودکان بزرگتر ممکن است آن در نتیجه بیماری زمینهای ایجاد شود. در بیشتر مواقع نمیتوان از بروز آن جلوگیری کرد. با این وجود گزینههای درمانی مختلفی وجود دارد که ممکن است به سهولت تشخیص برخی از علائم کمک کند. در صورت مشخص شدن و معالجه علت، از زانو ضربدری که در نتیجه یک بیماری زمینهای ایجاد میشود، جلوگیری میشود.
اگر مشکل زانوی ضربدری دارید و تا به امروز از ویزیت رایگان و آنلاین دکتر گلشنی بهره مند نشده اید با تکمیل کردن فرم زیر می توانید منتظر تماس همکاران برای زمان و نوبت دهی باشید.
انواع زانوی ضربدری
نوع فیزیولوژیک (رشد و نمو طبیعی) (متداولترین)
آسیبهای مختلف
بیماری راشیتیسم
شکستگیهای قبلی در استخوان درشت نی
دیسپلازی اپیفیز چندگانه (اختلال در استخوان و غضروف که بر انتهای استخوانهای پا تأثیر میگذارد)
چندین علت بالقوه ابتلا به زانوی ضربدری وجود دارد، از جمله اختلالات متابولیک استخوان و اختلالات ژنتیکی. با این حال، بسیاری از موارد زانوی ضربدری بی ضرر هستند.
سایر فاکتورهای خطر زانوی ضربدری عبارتاند از:
چاقی
آسیب یا بیماری در پا یا زانو و آرتروز ، به ویژه در زانو
کمبود ویتامین D و کلسیم
اگر زانوی ضربدری به موقع اصلاح نشود، میتواند واقعاً برای فرد مشکل ساز و دردناک باشد. درد شدید در مفاصل، وضعیت بد بدن، مشکل در راه رفتن، تغییر شکل استخوان و غیره از جمله مشکلاتی است که در صورت عدم اصلاح زانوی ضربدری ممکن است فرد با آن روبرو شود. اصولاً به دلیل وضعیت قرارگیری اشتباه، عضلات اطراف زانو بار اضافی را متحمل میشوند. به همین دلیل، در آن قسمت نیز ساییدگی و پارگی تاندون زیادی وجود دارد.
علائم زانوی ضربدری شامل جداسازی آشکارای مچ پا در هنگام نزدیک شدن زانوها است. احتمالاً راه رفتن فرد نیز تحت تأثیر قرار میگیرد زیرا زانوها فقدان شکاف بین زانو را جبران میکنند. راه رفتن تغییر یافته ممکن است باعث علائم دیگری شود، مانند:
زانو درد
لنگ زدن هنگام راه رفتن
درد در پاها، باسن و مچ پا
سفتی مفاصل
عدم تعادل هنگام ایستادن
وجود زانوی ضربدری معمولاً در کودکان کوچکتر تشخیص داده نمیشود، زیرا این بیماری در رشد اولیه شایع است. در کودکان بزرگتر و بزرگسالان، متخصص حرکات اصلاحی سعی خواهد کرد تا علت ابتلا به زانوی ضربدری را تشخیص دهد. علت مشخص خواهد کرد که آیا درمانی برای اصلاح بیماری لازم است یا خیر. برای تشخیص ناهنجاری زانوی ضربدری، یک متخصص حرکات اصلاحی باید به سابقه بیماریهای فرد و همچنین سابقه خانوادگی او مراجعه کند. سؤالات شامل اطلاعاتی در مورد سابقه بیماریهای خانوادگی و سایر شرایط شناخته شده از قبل است که ممکن است باعث زانوی ضربدری شود. اگر درد وجود داشته باشد، متخصص حرکات اصلاحی به احتمال زیاد از شخص میخواهد تا مشخص کند که درد در کجا و کدام قسمت زانو احساس شده است، چقدر شدید است و چه زمانی رخ میدهد.
همچنین متخصص حرکات اصلاحی جهت تشخیص زانوی ضربدری موارد زیر را بررسی خواهد کرد:
تراز و هم راستا بودن زانوها هنگام ایستادن
چگونگی راه رفتن و قدم برداشتن فرد
اندازهگیری طول پاها جهت دریافت این که آیا طول پاها متفاوت است یا خیر
متخصص حرکات اصلاحی ممکن است به دنبال الگوی کفی ناهموار در کف کفش فرد نیز باشد و برای این کار کف کفش غرد را ارزیابی میکند.
در برخی موارد، متخصص حرکات اصلاحی ممکن است برای معاینه ساختار استخوان، MRI یا اشعه X را انجام تجویز کند.
وجود زانوی ضربدری معمولاً در کودکان کوچکتر تشخیص داده نمیشود، زیرا این بیماری در رشد اولیه شایع است. در کودکان بزرگتر و بزرگسالان، پزشک سعی خواهد کرد تا علت ابتلا به زانوی ضربدری را تشخیص دهد. علت مشخص خواهد کرد که آیا درمانی برای اصلاح بیماری لازم است یا خیر. برای تشخیص ناهنجاری زانوی ضربدری، یک پزشک باید به سابقه فرد مراجعه کند. سؤالات شامل اطلاعاتی در مورد سابقه خانوادگی و سایر شرایط شناخته شده از قبل است که ممکن است باعث این ناهنجاری شود. اگر درد وجود داشته باشد، پزشک به احتمال زیاد از شخص میخواهد تا مشخص کند که درد در کجا احساس شده است، چقدر شدید است و چه زمانی رخ میدهد.
پزشک همچنین بررسی خواهد کرد:
تراز زانوها هنگام ایستادن
چگونه یک شخص قدم بر میدارد
آیا طول پاها متفاوت است
پزشک ممکن است به دنبال الگوی کفی ناهموار در کف کفش فرد نیز باشد.
در برخی موارد، پزشک ممکن است برای معاینه ساختار استخوان، MRI یا اشعه X را انجام تجویز کند..
درمان زانوی ضربدری تا حد زیادی به علت و شدت بیماری بستگی دارد.
درمان زانوی ضربدری تا حد زیادی به علت و شدت بیماری بستگی دارد. اما گزینههای درمانی معمولی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
داروها و مکملها
اگر بیماری زمینهای باعث ایجاد زانوی ضربدری شود، برای اصلاح وضعیت قرارگیری زانوها لازم است ابتدا این بیماری درمان شود. زانوی ضربدری ممکن است با داروها و مکملها درمان شود.
ورزش منظم
متخصص حرکات اصلاحی ممکن است موارد سادهای را توصیه کند. حرکات ورزشی و کششی را انجام دهد یا فرد را به یک توانبخش و درمانگر ارجاع دهد. ورزش و تمرینات اصلاحی میتواند به تقویت عضلات پاها و زانوها کمک کند. متخصص حرکات اصلاحی یا درمانگر توصیه میکند تمرینات مبتنی بر چگونگی ظاهر شخص انجام شود.
کاهش وزن
وجود وزن بیش از حد در شخص، میتواند یک عامل مؤثر در ایجاد زانوی ضربدری باشد. وزن اضافی فشار اضافی را روی پاها و زانوها ایجاد میکند که میتواند باعث بدتر شدن ناهنجاری زانوها شود. متخصص حرکات اصلاحی احتمالاً توصیه میکند که فردی که اضافه وزن دارد باید از طریق ترکیبی از رژیم غذایی و ورزش، وزن خود را کاهش دهد. این کاهش وزن به بهبود زانوی ضربدری کمک خواهد کرد.
کفی طبی
کفیهای طبی قالبهایی هستند که در کفش قرار میگیرند تا به کمک آن بتوان به راه رفتن شخص یا نحوه برخورد پای فرد به زمین هنگام راه رفتن یا دویدن کمک کرد. این امر به ویژه برای افرادی که دارای زانوی ضربدری هستند و یا دارای یک پا بلندتر از پای دیگر هستند، بسیار مفید است. بریس یا اسپلینت ممکن است علاوه بر کفی یا به جای آن برای برخی از کودکان استفاده شود. این بریس و کفیهای طبی به گونهای طراحی شدهاند که به استخوانها در موقعیت صحیح رشد کمک میکنند.
درمان زانوی ضربدری مسئلهای مهم در جهت حفظ سلامت استخوان است که عدم درمان آن میتواند در آینده شرایط را بدتر کند. اما تمرینات اصلاحی جهت درمان زانوی ضربدری میتوانند بسیار کمک کننده باشند. برای کمک به رفع عدم تعادل عضلات در زانو، تقویت عضلات گلوتئال، چهار سر ران و ایلیوتیبیال ضروری است. در مقابل از انجام ورزشهایی مانند دویدن هوازی، والیبال، بسکتبال، فوتبال و اساساً، هر ورزشی که به دویدن زیادی نیاز دارد باید اجتناب کنید.
تمرینات اصلاحی زیر را دو بار در روز انجام دهید تا به درمان زانوی ضربدری کمک کند. اگر هر ورزشی درد را افزایش داد، متوقف شوید و با متخصص حرکات اصلاحی صحبت کنید.
این تمرین یک حالت در یوگا است که کشکک زانو و سایر عضلات مجاور زانو را به گونهای کشیده است که تراز بندی آنها اصلاح شود. هرچه بیشتر شبیه پروانه بال بزنید و زانو را به سمت زمین بیاورید، با گذشت زمان راستای زانو بهتر میشود.
لانچ به پهلو یک روش عالی برای تقویت عضلات پاها، به ویژه عضلات داخلی رانهاست. جدا از آن، همچنین به وضعیت قرارگیری زانوها کمک میکند، به طوری که میتواند وضعیت زانو را بهبود ببخشد.
این تمرین را به این روش انجام دهید:
صاف بایستید، پاها را به اندازه عرض لگن از هم دور کنید. یک قدم بلند به سمت چپ بردارید. در حالی که باسن خود را به سمت عقب میکشید، زانوی چپ خود را خم کنید.
سپس به حالت ایستاده برگردید.
انجام حرکت اسکوات سومو باعث میشود زانوهای چرخش پیدا کرده به سمت بیرون حرکت کند. اسکوات سومو کمک میکند که مچ پا و عضلات کنترل کننده زانو به موقعیت صحیح بازگردند و به همین دلیل است که این تمرین یکی از بهترین موارد در جهت اصلاح زانوی ضربدری است.
جهت درمان زانوهای ضربدری و تقویت عضلات میتوانید تمرین بلند کردن پا را نیز انجام دهید. در اینجا میتوانید بر روی صندلی بنشینید و پاها را از زاویه 90 درجه به 180 درجه برسانید.
در غیر این صورت میتوانید دراز بکشید و پا را بلند کنید. در این حالت دراز بکشید، کف دست خود را زیر کمر قرار دهید و پاها را بلند کنید.
هنگامی که بالاتنه در زاویه 90 درجه قرار گرفت، پاها را برای چند ثانیه بالا نگه دارید و سپس به پایین برگردانید.
این کار را به مدت 20 تا 25 بار برای هر دو پا انجام دهید.
به پشت بخوابید و زانوهای خود را خم کنید.
باسن خود را از زمین حدود 3 تا 5 اینچ بلند کنید. از قوس دادن کمر خودداری کنید.
در حالی که عضلات باسن خود را منقبض میکنید، پنج تا 10 ثانیه در این حالت بمانید.
این کار را 20 تا 30 بار تکرار کنید.
دراز بکشید و زانوها را خم کرده و جلوی خود قرار دهید.
پاها را روی هم نگه دارید، زانوی بالایی خود را به سمت بالا باز کنید.
در حالی که زانو را به سمت بالا میبرید باسن خود را محکم کنید و مچ پا را در کنار هم نگه دارید.
پنج ثانیه در این حالت بمانید.
این کار را 20 تا 30 بار تکرار کنید.
پشت خود را به دیواره بچسبانید، در حالی که پاها به اندازه عرض شانه و پاها از این دیوار فاصله دارند.
اسکوات انجام دهید، اطمینان حاصل کنید که زانوها در راستای مچ پا هستند.
پنج تا 10 ثانیه در این حالت بمانید.
10 تا 20 بار تکرار کنید.
کنار دیوار و یا یک صندلی به پهلو بایستید. دست خود را به آن گرفته.
یک پا سمت دیوار و پای دیگر را به سمت خارج بکشید.
باسن خود را به سمت صندلی یا دیوار خم کنید تا جایی که احساس کشیدگی در کنار پایتان کنید.
30 تا 60 ثانیه نگه دارید.
هر روز سه تا چهار بار تکرار کنید.
در حالت نشسته بر روی یک صندلی، یک حوله زیر پاهای برهنه خود قرار دهید.
اطمینان حاصل کنید که پاشنه روی زمین قرار گرفته باشد و سپس حوله را با انگشتان خود 15 تا 20 بار به سمت خود بکشید تا زمانی که حوله جمع شود.
این کار را روزی دو تا سه بار تکرار کنید.
این ناهنجاری اساساً به دلیل عدم انطباق زانوها است. کاملاً خودتان میتوانید آن را تجزیه و تحلیل کنید. تنها کاری که باید بکنید این است که صاف بایستید و زانوها را کنار هم نگه دارید. یک شکاف سه اینچی یا بیشتر، بین مچ پا خواهید دید. این شکاف به این دلیل است که زانوها وضعیت ناصحیحی دارند و به سمت داخل جمع شدهاند. دلایل زیادی میتواند منجر به ایجاد زانوی ضربدری شود. این دلایل شامل موارد زیر است:
آسیب در گذشته و عدم درمان صحیح و مناسب
آرتروز زانو
چاقی و اضافه وزن
کمبود مواد مغذی مانند ویتامین D و کلسیم
انجام تمرینات با وضعیت بد بدنی
راه رفتن و ایستادن نادرست
جراحی به طور معمول اولین روش درمانی برای فرد مبتلا به زانوی ضربدری نیست. جراحی معمولاً برای موارد زیر قابل اجرا است:
زانوی ضربدری شدید
در جایی که ورزش، تمرینات اصلاحی و کاهش وزن باعث تسکین درد نمیشود.
برای کودکان، روشی به نام جراحی رشد هدایت شده اغلب استفاده میشود.
جراح قطعه کوچکی از فلز را در زانو وارد میکند. این صفحه فلزی به رشد استخوان در جهت صحیح کمک میکند. هنگامی که استخوان به درستی تراز شود و در راستای صحیح قرار گیرد، عمل جراحی دیگری برای برداشتن صفحه فلزی انجام میشود.
در بزرگسالان و نوجوانان بزرگتر ممکن است از استئوتومی استفاده شود. مشابه عمل جراحی رشد هدایت شده، استئوتومی شامل یک جراحی است که یک صفحه فلزی کوچک را در زانو وارد میکند. از صفحه به عنوان یک بریس ثابت برای صاف نگه داشتن زانو استفاده میشود و برداشته نمیشود. در موارد نادر، پزشک ممکن است جایگزینی برای زانو را توصیه کند. در این حالت، زانوی مصنوعی که به طور صحیح با پای فرد هماهنگ شده باشد، ناهنجاری زانوی ضربدری را برطرف میکند.
اگرچه، جراحیهای مختلفی وجود دارد که میتواند به فرد مبتلا به زانوی ضربدری کمک کند تا با این مسئله مقابله کند، اما در اکثر مواقع جراحی عوارض جانبی خاص خود را دارند.
تقریباً در همه موارد این ناهنجاری، این وضعیت قبل از رسیدن کودک به بزرگسالی برطرف میشود. برای کودکان بزرگتر و بزرگسالان، به احتمال زیاد شکل درمانی شامل تمرینات اصلاحی و توانبخشی برای ترمیم مجدد وضعیت زانوها و تسکین درد است. برخی از افراد مبتلا به زانوی ضربدری ممکن است با استفاده از کفیهای طبی یا بریس تسکین پیدا کنند.
دقت کنید در برخی موارد شدید، ممکن است عمل جراحی ضروری باشد، اما معمولاً راه حل آخر نیست زیرا سایر روشهای درمانی در درمان زانوی ضربدری مؤثرتر هستند. درمان زانوی ضربدری در بزرگسالان و نوجوانان از اهمیت بسیاری برخوردار است که در صورت عدم درمان، میتواند منجر به مشکلات سلامتی بیشتر در زمینه مفاصل و عضلات اطراف زانو شود.
