سندرم درد مایوفاشیال چیست؟

انجمن بین المللی تحقیق در رابطه با درد (IASP)، سندرم درد مایوفاشیال را یک بیماری شایع برای بروز دردهای اسکلتی-عضلانی معرفی کرده است. سندرم درد مایوفاشیال یک ناهنجاری است که با وجود یا عدم وجود نقاط ماشه‌ای (trigger points) مشخص می شود. اگرچه تعاریف مختلفی از نقاط ماشه‌ای در میان حرفه های مختلف مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌شود، رایج ترین تعریف پذیرفته شده، مربوط به عبارت زیر است:

 نقاط ماشه‌ای در مایوفاشیال، نقاطی بیش از حد تحریک پذیر در عضلات اسکلتی بدن است که در اثر فشرده شدن، کشش، بلند کردن بار یا انقباض بافت، دردناک می‌شود. درد ایجاد شده بر اثر نقاط ماشه‌ای، معمولا در محل حضور این نقاط نیست و در نقاطی دورتر احساس می‌شود.

انواع نقاط ماشه‌ای در سندرم درد مایوفاشیال

نقاط ماشه‌ای در سندرم درد مایوفاشیال را می توان از نظر بالینی به عنوان فعال یا نهفته طبقه بندی کرد. در اصل، سایمون و همکاران نقاط ماشه‌ای فعال را اینگونه تعریف کردند:

نقطه ماشه‌ای فعال که عامل بروز دردهای بالینی است مشخصات زیر را دارد:

• همیشه در حالت تحریک پذیری قرار دارد.
• مانع از طولانی شدن کامل عضلات می‌شود.
• عضلات اطراف خودش را ضعیف می کند.
• با فشرده کردن عضلاتی که نقاط ماشه‌ای در آن وجود دارد، درد تولید می شود.

روش‌های مختلف سوزن زدن در درمان سندرم درد مایوفاشیال

چندین روش درمانی به کمک سوزن برای درمان سندرم درد مایوفاشیال پیشنهاد شده است. در واقع، دو روش مختلف سوزن زدن  برای غیرفعال ساختن نقاط ماشه‌ای وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• Wet needling: اصطلاحا به آن سوزن مرطوب می گویند و در واقع همان تزریق کردن است. روش سوزن مرطوب به تزریق ماده ای نظیر لیدوکائین به نقطه ماشه‌ای، از طریق سوزن زیرپوستی با لبه برش دار اشاره دارد.
• Dry needling: اصطلاحا به آن سوزن خشک گفته می شود. در این روش یک سوزن رشته‌ای بدون دخالت هیچ ماده تزریقی، در نقاط ماشه‌ای وارد می‌شود. علاوه بر این، سوزن خشک نیز می تواند با جریان الکتریکی ترکیب شود و روش های دیگری مانند سوزن خشک الکتریکی یا الکترولیز از راه پوست را به گزینه‌های درمانی اضافه کرد.

در میان درمان‌های سوزنی، روش سوزن خشک در نقاط ماشه‌ای احتمالاً محبوب ترین روش است. انجمن فیزیوتراپی آمریکا (APTA) روش سوزن خشک را به صورت زیر تعریف کرده است:

سوزن خشک یک روش درمانی ماهرانه با استفاده از یک سوزن رشته ای نازک است که  به داخل پوست نفوذ می‌کند و نقاط ماشه‌ای در سندرم مایوفاشیال، ماهیچه‌ها و بافت‌های همبند اطراف این نقاط را تحریک می کند. این تحریک پذیری در نهایت برای مدیریت اختلالات عصبی-عضلانی-اسکلتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوزن خشک تا چه میزان در درمان سندروم درد مایوفاشیال موثر است؟

استفاده از سوزن خشک در درمان سندروم درد مایوفاشیال قدمت طولانی ندارد و از 40 سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است. در سال‌های اخیر، تعداد کارآزمایی‌های بالینی و بررسی‌های سیستماتیک در مورد میزان اثربخشی روش سوزن خشک در درمان سندروم مایوفاشیال افزایش یافته است.

با این حال، هیچ اتفاق نظری در مورد برتری روش سوزن خشک یا تزریق سوزنی در درمان سندروم درد مایوفاشیال وجود ندارد. دو متاآنالیز نشان داده‌اند که هر دو مورد، یعنی سوزن مرطوب (تزریق لیدوکائین) و سوزن خشک به طور مشابه برای سندروم درد مایوفاشیال گردن/شانه، موثر هستند و تفاوت قابل تمایزی بین این دو روش وجود ندارد. در سال 2016، آژانس دارو و فناوری کانادا، استفاده از سوزن خشک را در سیستم بهداشت عمومی، بر اساس اثربخشی روش. سوزن خشک برای مدیریت سندرم های درد اسکلتی-عضلانی در بخش‌های فوقانی و تحتانی بدن در لیست درمانی خود قرار داد.

با این حال، باید اذعان داشت که بیشتر شواهد به اثرات کوتاه مدت (یک ماهه) یا میان مدت (3 ماهه) تاثیر سوزن خشک اشاره دارد. اما تاثیرات درمانی بلند مدت (6 ماه) برای این روش درمانی تاکنون مشاهده نشده است.

آیا استفاده از سوزن خشک به تنهایی کافی است؟

این نکته را باید در نظر داشته باشید که تحقیقات نشان داده است که استفاده از روش سوزن خشک به تنهایی برای درمان دردهای مزمن مثمر ثمر واقع نخواهد شد. هنگام ارائه روش سوزن خشک به بیماران مبتلا سندرم درد مایوفاشیال، به درمانگران توصیه می شود که دوره درمانی علوم اعصاب درد معاصر را نیز با روش نام برده ادغام کنند.

بنابراین استفاده از سوزن خشک در درمان سندرم درد مایوفاشیال، می‌تواند بخشی از روند درمانی باشد، اما نمی‌توان تنها به این روش تکیه کرد. هرچند که استفاده از روش سوزن خشک در کوتاه مدت و میان مدت نتیجه بخش است، اما درد را به طور دائمی از بین نخواهد برد.

تهیه برنامه مدیریتی برای درمان سندرم مایوفاشیال

در تحقیقات و مطالعاتی که تاکنون در رابطه با روش درمانی سوزن خشک ارائه گردیده است، توصیه شده است که برای درمان کامل بیمار باید از یک برنامه مدیریتی جامع پیروی شود که موارد زیر در آن گنجانده شده باشد:

• آگاهی بیمار از نوع بیماری و دلیل ایجاد آن: یکی از اولین و مهم‌ترین نکات برای درمان سندرم درد مایوفاشیال این است که خود بیمار آگاهی کاملی از نوع بیماری و دلایلی که باعث بروز آن می‌شود، داشته باشد.
• برنامه ریزی ورزشی: داشتن یک برنامه ریزی ورزشی صحیح و منظم یکی از کلیدهای درمان این بیماری است. فرد بیمار باید به طور مستمر تحت نظر یک مربی ورزشی قرار بگیرد و از انجام تمرینات ورزشی خودداری نکند.
• خود مدیریتی: فرد بیمار در بهبود سندرم درد مایوفاشیال نقش کلیدی دارد. باید به توصیه‌های پزشک در رابطه با طرز نشستن، خوابیدن و تایم‌های استراحت دقت کند و در انجام تمام توصیه‌ها بکوشد.
• مدیریت استرس: از آنجایی که سندرم درد مایوفاشیال، اعصاب مرکزی و محیطی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، حفظ آرامش روحی ضروری است. اگر بیمار به دلیل فشار شغلی یا هر دلیل دیگری بار استرس زیادی را تحمل می‌کند، در برنامه مدیریتی او حتما باید یک روان پزشک حضور فعال داشته باشد.
• مدیریت خواب: برای کامل شدن روند درمان در تمام بیماری‌ها، خواب مناسب و مرتب ضروری است. علاوه بر این، حالت‌ها و وضعیت‌های جسمی در حین خواب نیز باید کنترل شود. بنابراین مدیریت خواب نیز یکی از فاکتورهای مهمی است که باید به آن توجه ویژه داشت.

جمع‌بندی

سندرم درد مایوفاشیال یک بیماری مزمن است که  وجود نقاط ماشه‌ای آن را مشخص میکند. مطالعات تجربی فعلی، نقش نقاط ماشه‌ای در ایجاد درد در اعصاب محیطی و مرکزی را ثابت کرده است، زیرا این نقاط درد می توانند باعث حساس شدن گیرنده های درد محیطی، نورون‌های شاخ پشتی نخاعی و ساقه مغز شوند. روش‌های متعددی برای درمان نقاط ماشه‌ای پیشنهاد شده است که روش سوزن خشک یکی از رایج ترین موارد مورد استفاده پزشکان است.

 هیچ اتفاق نظری در مورد کاربرد بالینی روش سوزن خشک در درمان سندرم درد مایوفاشیال و نقاط ماشه‌ای وجود ندارد. برخی از پزشکان معتقد هستند که تمرینات کششی به صورت موضعی باید در حین درمان به روش سوزن خشک انجام شود تا روش سوزن خشک نتیجه بخش شود. این در حالی است که سایر پزشکان روش سوزن خشک را به تنهایی موثر می‌دانند.

 استفاده از سوزن خشک در  نقاط ماشه‌ای، باعث کاهش درد در ناحیه مرتبط با نقاط دردناک، کاهش فعالیت نورون شاخ پشتی، و تعدیل نواحی مربوط به ساقه مغز می‌شود. این امر در نهایت تحریک پذیری سیستم عصبی مرکزی را کاهش خواهد داد.

با این حال، اثرات درمانی سوزن خشک عمدتا در کوتاه مدت مشاهده می‌شود، بنابراین پیشنهاد می‌شود که استفاده از سوزن خشک برای درمان. سندرم درد مایوفاشیال با موارد زیر به صورت ترکیبی استفاده شود:

• پارادایم علوم اعصاب در ناحیه دردناک
• ورزش درجه بندی شده
• درمان دستی یا ماساژ

علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، انتظارات، باورها، تجربیات قبلی و تعامل بیمار و پزشک باید در زمان انجام روش سوزن خشک در نظر گرفته شود تا بهترین نتایج حاصل گردد.