بیماری اختلال حرکتی به کمک اسب سواری

بیماری اختلال حرکتی چیست؟

بیماری اختلال حرکتی (motor dysfunction) یک وضعیت پزشکی است که با عملکرد ناصحیح یا ناهنجاری در سیستم حرکتی بدن همراه است. این بیماری ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند آسیب به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، اختلالات عصبی محیطی، بیماری‌های عضلانی و اعصابی، عوامل توانبخشی پس از صدمات و آسیب‌های جسمی، وضعیت‌های توانبخشی پس از عمل جراحی و غیره باشد.

علائم بیماری اختلالات حرکتی

علائم و نشانه‌های بیماری اختلالات حرکتی بستگی به علت اصلی آن دارد و شامل موارد زیر است:

• عدم توانایی کنترل دقیق حرکات
• تغییرات در کارایی و سرعت حرکت
• اختلال در تعادل و هماهنگی
• ناتوانی در استفاده از عضلات
• تشنج‌
• رفتارهای حرکتی غیرمعمول
• سایر علائم مرتبط با نقص در حرکت بدن

درمان بیماری اختلال حرکتی بستگی به علت اصلی و شدت آن دارد. این درمان می‌تواند شامل فیزیوتراپی، تمرینات حرکتی و توانبخشی، مصرف داروها، درمان‌های توانبخشی مولتی‌دیسیپلینر و نیز روش‌های تکمیلی و جایگزین مانند ماساژ، تکنیک‌های تنفسی، تغذیه مناسب و مواردی از این دست باشد.

مهمترین هدف درمان بیماری اختلال حرکتی بهبود عملکرد حرکتی، تقویت عضلات، بهبود کارایی و کنترل حرکت‌ها، افزایش توانبخشی و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا است.

شایع ترین بیماری هایی که در دسته اختلال حرکتی قرار می‌گیرد

اصطلاحات بیماری‌های عصبی-عضلانی، عصبی-حرکتی، رشدی و ناتوانی‌های جسمی برای توصیف گروه گسترده‌ای از شرایطی که با نوعی اختلال حرکتی مشخص می‌شوند، به کار برده می شوند. در این مقاله به بررسی تاثیر روش درمانی اسب سواری بر روی این دسته از اختلالات حرکتی پرداخته‌ایم. در ادامه به بررسی بیماری هایی که در دسته اختلالات حرکتی جای می گیرد پرداخته‌ایم که شامل موارد زیر است:

• اختلال حرکتی ناشی از سیستم عصبی مرکزی: فلج مغزی، سکته مغزی، ام اس، آسیب نخاعی، اختلالات نورون حرکتی تحتانی
• اختلال حرکتی ناشی از سیستم عصبی–محیطی: آتروفی عضلات نخاعی، بیماری Charcot-Marie-Tooth
• اختلال حرکتی ناشی از اتصال عصبی-عضلانی: میاستنی گراویس مادرزادی یا سندرم های میاستنی،
• اختلال حرکتی ناشی از فیبرهای عضلانی: میوپاتی ها و دیستروفی های عضلانی، و سارکوپنی مرتبط با پیری

این شرایط که بر قشر حرکتی مغزی تاثیر می‌گذارند، اغلب باعث افزایش آسیب‌پذیری در برابر اختلالات وضعیت بدنی و حرکتی می‌شوند. در بسیاری از موارد، همزمان با این اختلالات، توانایی‌های ذهنی، رشد عاطفی، ادراک، گفتار، روابط و توانایی‌های حسی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

افراد مبتلا به ناتوانی‌های عصبی، حرکتی، رشدی و جسمی ممکن است به دلایل زیر الگوی حرکتی غیر طبیعی داشته باشند:

• تون ماهیچه‌های غیرعادی
• کاهش کنترل عضلات
• عدم هماهنگی
• عدم تقارن بین عضلات آگونیست و آنتاگونیست
• رفلکس‌های تعادلی ضعیف

تاثیر فعالیت بدنی در درمان مبتلایان به بیماری اختلال حرکتی

فعالیت بدنی برای افراد مبتلا به بیماری اختلال حرکتی، عصبی، رشدی و جسمی فواید زیادی دارد. این فعالیت‌ها می‌توانند توانایی‌های عملکردی افراد را بهبود بخشیده و در برخی موارد می‌تواند پیشرفت برخی از اختلالات را تسریع کرده و در نتیجه منجر به کاهش عوارض و مرگ و میر زودرس شود. علاوه بر این، مزایای روانشناختی این برنامه‌ها نیز بسیار مهم هستند.

معرفی ورزش به عنوان یک روش درمانی در مراحل ابتدایی بیماری اختلال حرکتی، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در تسریع فرایند توانبخشی افرادی داشته باشد که با این نوع از ناتوانی‌های عصبی، حرکتی، رشدی و جسمی مواجه هستند.

توانبخشی با استفاده از ورزش اسب سواری

 بر اساس متون علمی، توانبخشی با استفاده از ورزش اسب سواری، به عنوان یک تمرین درمانی، می‌تواند تاثیرات فیزیکی مثبتی بر روی هماهنگی، تون عضلانی، همترازی بدن، استحکام، انعطاف‌پذیری، استقامت و قدرت، اصلاح الگوهای حرکتی غیرطبیعی و بهبود راه رفتن و تعادل داشته باشد.

 در این مقاله، عبارات سوارکاری درمانی (therapeutic riding) و هیپوتراپی(hippotherapy) برای اشاره به فعالیت‌های درمانی با کمک اسب استفاده می‌شود. سوارکاری درمانی به عنوان یک ورزش تطبیقی یا تغییر یافته (ورزش به عنوان درمان) در نظر گرفته می‌شود که هدف آن کمک به سلامت روحی، فیزیکی، عاطفی و اجتماعی افراد مبتلا به بیماری اختلال حرکتی است. سوارکاری درمانی مزایایی در زمینه‌های درمانی، آموزش ورزش، و تفریح و اوقات فراغت ارائه می‌دهد.

به گفته دکتر استربا، “ورزش درمانی” به معنای لذت بردن از هر فعالیت ورزشی است که منجر به بهبود عملکرد حرکتی در افرادی با ناتوانی‌های عصبی، حرکتی، رشدی و فیزیکی می‌شود. با توجه به اینکه اسب سواری حرکت ریتمیک بدن سوارکار را به شیوه‌ای مشابه راه رفتن انسان ارائه می‌دهد، سوارکاران دارای بیماری اختلال حرکتی معمولاً بهبود قابل توجهی در انعطاف پذیری، تعادل و قدرت عضلانی می‌یابند. در کنار مزایای درمانی، ورزش درمانی فرصت‌های تفریحی را برای این افراد فراهم می‌کند تا از فضای باز لذت ببرند.

 هیپوتراپی نیز استفاده از حرکت اسب توسط متخصصان بهداشتی برای درمان اختلالات، محدودیت‌های عملکردی و ناتوانی‌ها در افرادی با ناتوانی‌های عصبی، حرکتی، رشدی و جسمی است. به عنوان بخشی از یک برنامه توانبخشی یکپارچه، هیپوتراپی را می‌توان برای بهبود وضعیت بدن، تعادل، تحرک، عملکرد و توانایی‌های حسی استفاده کرد. علاوه بر این، اصطلاح سوارکاری درمانی و هیپوتراپی از اصطلاحاتی است که برای توصیف این دو نوع فعالیت با استفاده از اسب استفاده می‌شود.

نتایج تاثیر سوارکاری

سوارکاری درمانی، که همچنین به عنوان درمان با کمک اسب یا اسب‌سواری شناخته می‌شود، برای افراد مبتلا به بیماری اختلال حرکتی مزایای فراوانی دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:

• فواید فیزیکی: حرکات ریتمیک اسب می‌تواند قدرت، تعادل، هماهنگی و تونوس عضلانی کلی را بهبود بخشد. سوارکاری مجموعه‌های مختلفی از عضلات را فعال می‌کند و ورودی‌های حسی را تحریک می‌کند و به افراد مبتلا به اختلالات حرکتی کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی و توانایی‌های فیزیکی خود را بهبود ببخشند.

• فواید روانی: سوارکاری درمانی می‌تواند تاثیرات مثبتی بر روان فرد داشته باشد. تعامل با اسب‌ها و شرکت در فعالیت‌های سوارکاری می‌تواند اعتماد به نفس را افزایش دهد، استرس و اضطراب را کاهش دهد، خلق و خو را بهبود بخشد و آرامش را افزایش دهد. پیوندی که بین سوارکار و اسب شکل می‌گیرد، باعث افزایش توانایی و اعتماد فرد بیمار می‌شود.

• افزایش عملکرد شناختی: درگیری در فعالیت‌های سوارکاری درمانی نیازمند مهارت‌های پردازش شناختی و تصمیم‌گیری است. سوارکاران باید دستورالعمل‌ها را دنبال کنند، موانع را طی کنند و به طور مؤثر با اسب ارتباط برقرار کنند. این خواسته‌های شناختی می‌توانند تمرکز، توانایی‌های حل مسئله و عملکرد شناختی را افزایش دهند.

• هماهنگی حسی: برای افراد مبتلا به بیماری اختلال حرکتی، سوارکاری درمانی می‌تواند به بهبود هماهنگی حسی کمک کند. حرکت ریتمیک اسب، سیستم دهلیزی را تحریک می‌کند که نقش مهمی در تعادل و جهت‌گیری فضایی دارد. همچنین می‌تواند توانایی پردازشگرهای حسی را افزایش دهد و در آگاهی و هماهنگی بدنی بهبودی ایجاد کند.

• تعامل اجتماعی: شرکت در جلسات سوارکاری درمانی فرصت‌هایی را برای تعامل و ارتباط اجتماعی فراهم می‌کند. سوارکاران می‌توانند با مربیان، درمانگران و داوطلبان در ارتباط باشند و در جامعه حضور فعال داشته باشند. محیط گروهی باعث ارتقای مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و همکاری می‌شود.

• سرگرمی و لذت: شرکت در فعالیت‌های سوارکاری درمانی می‌تواند منبع شادی و سرگرمی برای افراد مبتلا به اختلالات حرکتی باشد. این تجربه‌ای منحصر به فرد و لذت‌بخش است و به آنها اجازه می‌دهد با حیوانات، طبیعت و فعالیت بدنی به روشی مثبت و تاثیرگذار، ارتباط برقرار کنند.

باید توجه داشت که مزایای خاص سوارکاری درمانی ممکن است بسته به نیازها و شرایط فردی متفاوت باشد. همکاری با درمانگران و مربیان متخصص بسیار مهم است تا فعالیت‌ها و تمرین‌ها را بر اساس هدف‌ها و چالش‌های خاص هر شرکت کننده شخصی‌سازی کنند.

جمع بندی

در سال‌های اخیر، ورزش درمانی و هیپوتراپی به طور سیستماتیک و با تاثیرات مثبت قابل توجهی به عنوان بخشی از برنامه‌های درمان توانبخشی یکپارچه استفاده شده‌اند. هدف از این مطالعه ارزیابی میزان اثربخشی سوارکاری درمانی و هیپوتراپی بود. سوارکاری می‌تواند در موارد زیر به بیماران اختلالات حرکتی کمک قابل توجهی کند:

• افزایش تعادل بدن
• بهبود عملکرد حرکتی
• ثابت وضعیت بدن
• کمک به راه رفتن متعادل
•  تقارن عضلانی
• حرکت موثر لگن
• بهبود پارامترهای روانی اجتماعی
• افزایش کیفیت زندگی