فیزیوتراپی و کاهش علائم جراحی

ضرورت انجام توانبخشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو (Total knee arthroplasty) یک روش جراحی رایج در جمعیت سالخورده است. آمارهای مرکز ملی آمار بهداشت ایالات متحده نشان می‌دهد که در سال 2014، نرخ جراحی تعویض مفصل زانو از 5.5 به 8.7 در هر 1000 نفر افزایش داشته است و تقاضا در دهه گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. اما جنبه جراحی تعویض مفصل زانو تنها یک بخش از فرآیند کلی است و فیزیوتراپی و توانبخشی نقش مهمی در موفقیت عمل تعویض زانو ایفا می‌کنند.

با توجه به افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، ارزش و اثربخشی فیزیوتراپی به شدت مورد بررسی قرار می‌گیرد. برخی تحقیقات متمرکز بر برنامه‌های تمرین در منزل نشان داده‌اند که این نوع از تمرینات، ممکن است به همان اندازه فیزیوتراپی تحت نظارت، مؤثر و یک گزینه مقرون به صرفه باشند.

برنامه‌های توانبخشی نشان داده‌اند که در افزایش مزایای بالینی و اجتماعی پس از جراحی تعویض مفصل زانو موثر هستند. توانبخشی پس از ترخیص از بیمارستان در کشورها و حتی شهرهای هر کشور متفاوت است. برخی از انواع توانبخشی از همان روزهای اول پس از جراحی تا 6 هفته بعد از آن انجام می‌شوند. پس از عمل جراحی، یک برنامه توانبخشی اولیه به بازگرداندن عملکرد و دامنه حرکتی کمک می‌کند. این برنامه‌های توانبخشی پس از ترخیص از بیمارستان باید ادامه یابند. با این حال، برنامه‌های توانبخشی پس از ترخیص بسیار متنوع و برخی از آن‌ها بسیار گران قیمت هستند. آن‌ها می‌توانند شامل انوع مختلف روش‌ها نظیر فیزیوتراپی تحت نظارت با تکنیک‌های متعدد و تمرینات خانگی که توسط فیزیوتراپیست به بیماران آموزش داده می‌شود، باشند. همچنین، هنوز هم در مورد نیاز به نظارت بر فیزیوتراپی یا تمرین ورزش توافقی وجود ندارد.

مقایسه اثربخشی فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی خانگی در کاهش علائم جراحی تعویض مفصل زانو

اگر بخواهیم یک برنامه ورزشی با ساختار مناسب را برای بیماران طراحی کنیم، احتمالاً نیازی به فیزیوتراپی تحت نظارت فردی و هزینه‌بر نداشته باشیم. با این حال، برای اثبات چنین فرضیه‌ای، دلایل قوی برای ارائه لازم است، زیرا برنامه‌های فیزیوتراپی تحت نظارت در مراکز جراحی آرتروپلاستی کامل زانو به صورت گسترده انجام می‌شوند. هدف این مطالعه، مقایسه اثربخشی فیزیوتراپی تحت نظارت در مقابل ورزش خانگی بدون نظارت برای بازیابی عملکرد زانو، بلافاصله پس از جراحی آرتروپلاستی کامل زانو بود.

انجام فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو

فیزیوتراپی یکی از اصلی‌ترین روش‌های توانبخشی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو است. هدف اصلی از فیزیوتراپی در این مرحله، بهبود قدرت عضلات، کاهش محدودیت حرکتی، بهبود تعادل و کنترل عضلانی، کاهش درد و بهبود عملکرد زانو است. در زیر، به برخی از مراحل و تمرینات معمول در فیزیوتراپی پس از عمل جراحی تعویض زانو اشاره می‌کنم:

• مهارت‌های حرکتی اولیه: در ابتدا، فیزیوتراپیست ممکن است به شما تمرینات ساده ورزشی مانند تمرینات انعطاف‌پذیری و حفظ تعادل را بدهد. این شامل تمرینات خم و راست کردن زانو، چرخش پا و تمرینات استقامتی ساده است.
• تمرینات تقویت عضلات: توانایی تقویت عضلات اطراف زانو بسیار مهم است. فیزیوتراپیست ممکن است تمریناتی مانند انقباض و رهاسازی عضلات کوادریسپس (عضلات جلوی ران) و انقباض عضلات پشت ران را به شما تعلیم دهد. همچنین، تمریناتی برای تقویت عضلات گلوتئال (عضلات باسن) و عضلات کششی را به شما معرفی خواهد کرد.
• تمرینات انعطاف‌پذیری: انعطاف‌پذیری زانو و عضلات مرتبط با آن می‌تواند در بهبود حرکت زانو و کاهش محدودیت‌های حرکتی کمک کند. تمریناتی مانند خم و راست شدن زانو به صورت تدریجی و تمرینات خم و راست کردن عضلات پشت ران (اِشیالیز) از جمله تمریناتی هستند که معمولاً در این بخش انجام می‌شوند.
• تمرینات تعادل و کنترل عضلانی: تعادل و کنترل عضلانی برای جلوگیری از صدمات و بهبود کارکرد زانو مهم است. تمریناتی مانند ایستادن بر روی یک پا و حرکت‌های تعادلی برای افزایش تعادل بسیار مفید است.

نتایج

در این مطالعه مروری حدود 50 مقاله در رابطه تاثیر فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو مورد بررسی قرار گرفت. در هیچ یک از این مقالات تفاوت چندانی بین این دو روش توانبخشی مشاهده نشد. هرچند که تمرینات ورزشی می‌توانند باعث کاهش درد و افزایش قدرت حرکت بدن شوند، اما در افزایش دامنه حرکت مفصل زانو نقش قابل توجهی ندارند. در رابطه با فیزیوتراپی نیز همین موضوع صدق می‌کند.

بهترین روش مراقبتی پس از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟

هرچند که انجام تمرینات ورزشی و یا فیزیوتراپی در بهبود علائم پس از جراحی تعویض مفصل زانو موثر است اما این روش‌ها کافی نیستند. بیمار پس از مرخص شدن باید مجموعه ای از اقدامات مراقبتی را با توجه و دقت بسیار انجام دهد تا رفته رفته علائم پس از جراحی کاهش پیدا کند و به زندگی عادی بازگردد. در ادامه به بررسی بهترین پکیج مراقبتی برای بهبود عوارض جراحی مفصل زانو پرداخته‌ایم که شامل موارد زیر است:

• پیروی از دستورات پزشک: برای بهبود سریع‌تر و حرکت بهتر زانو، شما باید دستورات و راهنمایی‌های پزشک را رعایت کنید.
• آرامش و استراحت: پس از عمل جراحی، استراحت کافی برای بهبود و آرامش ضروری است. پزشک ممکن است که استفاده از عصا را برای انجام حرکت‌های روزمره تا زمانی که مفصل زانو بهبود یابد، توصیه کند.
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین: در طول دوره نقاهت، بلند کردن اجسام سنگین  توصیه نمی‌شود. شما می‌توانید به مرور زمان و با توجه به توانایی‌های خود، فعالیت‌های روزمره و ورزش‌های طبیعی را به تدریج افزایش دهید.
• بودن در محیطی مناسب: هنگام بازگشت به خانه پس از عمل جراحی، بهتر است که در محیط مناسب استراحت کنید. به کمک فردی معتمد، مانند یک عضو خانواده یا دوست، وظایف کاری خود را کاهش دهید و در صورت احساس فشار بر روی زانو حتما از اطرافیان کمک بگیرید.
• تمرینات فیزیکی: پزشک شما ممکن است تمرینات فیزیکی و فیزیوتراپی را به شما توصیه کند. این تمرینات کمک می‌کنند تا عضلات بدن، قوی و انعطاف‌پذیر شوند و بهبود مهارت‌های حرکتی زانو را تسریع بخشند.
• تغذیه مناسب: تغذیه سالم و مناسب باعث تقویت جسم و بهبود سریع‌تر علائم پس از عمل جراحی می‌شود. در مورد رژیم غذایی مناسب، با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

جمع‌بندی

توانبخشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند توسط روش‌های تمرینات خانگی و فیزیوتراپی انجام شود. در زیر، مقایسه بین این دو روش ارائه می‌شود:

1. فیزیوتراپی

• نظارت حرفه‌ای: فیزیوتراپیست متخصص به صورت مداوم در برنامه توانبخشی شما حضور دارد و شما را  راهنمایی می‌کند و تمرینات مناسب را به شما ارائه می‌دهد.
• شخصی‌سازی: فیزیوتراپیست با توجه به شرایط شما و عوارض جراحی، برنامه توانبخشی شخصی‌سازی شده را تدوین می‌کند.
• تجهیزات و وسایل: در کلینیک فیزیوتراپی، تجهیزات و وسایل مختلفی برای تمرینات و توانبخشی در دسترس هستند، مانند وزنه‌ها، ماشین‌های تمرینی و تجهیزات الکتروتراپی.
• نظارت بر پیشرفت: فیزیوتراپیست پیشرفت شما را نظارت می‌کند و برنامه را بر اساس پیشرفت و تغییرات شما تعدیل می‌کند.

2. تمرینات خانگی

• آزادی زمانی: تمرینات خانگی نیازمند انجام روزانه و مستمر است و شما می‌توانید آن‌ها را در هر زمانی انجام دهید.
• هزینه کمتر: علاوه بر هزینه مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی، تمرینات خانگی می‌توانند هزینه کمتری را برای شما داشته باشند.
• نیاز به انگیزه دادن به خود: شما باید خودتان را موظف به انجام تمرینات خانگی کنید و روند توانبخشی خود را مدیریت کنید.

در هر صورت، همیشه بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید تصمیم درستی را درباره روش توانبخشی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو بگیرید. پزشک و فیزیوتراپیست شما می‌توانند با توجه به شرایط شما و عوارض جراحی، بهترین راهبرد را برای توانبخشی شما تعیین کنند.