سوزن‌سوزن‌شدن دست‌ها و پاها می‌تواند به‌صورت موقتی اتفاق بیفتد و یا ناشی از آسیب‌های عصبی در پی یک بیماری زمینه‌ای باشد.
بسیاری از اختلالات خودایمنی می‌توانند باعث گزگز و همچنین برخی از بیماری‌های نادر شوند. درمان این موارد بستگی به علت زمینه‌ای دارد که باعث بروز آن شده است.
همه ما به‌احتمال زیاد احساس سوزن‌سوزن‌شدن موقتی را در دست‌ها یا پاهای خود احساس کرده‌ایم. اگر روی بازوی خود بخوابیم یا به مدت طولانی با پاهای روی‌هم قرار گرفته بنشینیم، ممکن است این موضوع اتفاق بیفتد. به این حس خواب‌رفتگی و سوزن‌سوزن‌شدن در اصطلاح “پارستزی” گفته می‌شود.
این عارضه همچنین ممکن است به‌عنوان یک احساس “گزگز” نیز توصیف شود. علاوه بر حس سوزن‌سوزن‌شدن، ممکن است بی‌حسی، درد و یا ضعف در دست‌ها و پاهای خود یا اطراف آن را نیز احساس کنید.
عوامل یا شرایط مختلفی می‌تواند باعث گزگز در دست‌وپا شود. به‌طورکلی، فشار، ضربه یا آسیب به اعصاب می‌تواند باعث ایجاد گزگز شود.
در ادامه می‌خواهیم تمام علت‌ها بالقوه‌ای که می‌تواند باعث احساس سوزن‌سوزن‌شدن در دست پا شود را بررسی کنیم.
فهرست مطالب
نوروپاتی در نتیجه آسیب به اعصاب رخ می‌دهد. اگرچه انواع بسیاری از نوروپاتی وجود دارد، اما نوروپاتی اعصاب محیطی می‌تواند دست‌ها و پاها را تحت‌تأثیر قرار دهد.
نوروپاتی دیابتی زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب عصبی ناشی از دیابت باشد. این عارضه می‌تواند پاها و گاهی اوقات بازوها و دست‌ها را درگیر کند.
در نوروپاتی دیابتی، آسیب عصبی به دلیل قند خون بالا در جریان خون رخ می‌دهد. این عارضه علاوه بر آسیب رساندن به اعصاب، می‌تواند به رگ‌های خونی تأمین‌کننده اعصاب شما نیز آسیب برساند. هنگامی که اعصاب، اکسیژن کافی دریافت نکنند، ممکن است عملکرد خوبی نیز نداشته باشند.
مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی تخمین می‌زند که بیش از نیمی از افرادی که دیابت دارند، نوروپاتی محیطی را تجربه می‌کنند.
کمبود ویتامین می‌تواند به دلیل عدم دریافت مقدار کافی ویتامین از طریق رژیم غذایی و یا به دلیل شرایطی که در آن بدن ویتامین را به‌درستی جذب نمی‌کند، اتفاق بیفتد.
برخی از ویتامین‌ها برای سلامت اعصاب شما مهم هستند. این ویتامین‌ها عبارت‌اند از:
ویتامین B12 منبع مورداعتماد سلول‌ها برای تولید انرژی است. این ویتامین در محصولات حیوانی مانند گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ یافت می‌شود. وگان‌ها و گیاهخواران ممکن است نیاز به مکمل B12 داشته باشند. کمبود B12 در رژیم غذایی می‌تواند باعث آسیب عصبی شود که ممکن است به‌صورت گزگز در دست یا پا ظاهر شود.
شما باید هر روز ویتامین B6 را مصرف کنید؛ زیرا این ویتامین نمی‌تواند در بدن ذخیره شود. گوشت، ماهی، آجیل، حبوبات، غلات و سیب‌زمینی منابع خوبی از B6 هستند. افرادی که کمبود B6 دارند ممکن است دچار بثورات پوستی شوند.
ویتامین B1 که با نام تیامین نیز شناخته می‌شود، در انجام فرایند تکانه‌های عصبی و ترمیم نورون‌ها نقش دارد. گوشت، حبوبات، غلات کامل و مغزها منابع خوب ویتامین B1 هستند. افرادی که رژیم غذایی آنها بیشتر شامل غلات تصفیه شده است، ممکن است بیشتر دچار کمبود ویتامین B1 شوند و این موضوع می‌تواند باعث درد یا سوزن‌سوزن‌شدن دست‌وپا شود.
کمبود ویتامین E بیشتر به دلیل مشکلات جذب چربی در روده اتفاق می‌افتد تا کمبود ویتامین E در رژیم غذایی. علائم کمبود ویتامین E شامل سوزن‌سوزن‌شدن دست‌وپا و مشکل در هماهنگی عصبی عضلانی است. آجیل، دانه‌ها، روغن‌های گیاهی و سبزیجات برگ‌دار منابع خوبی از ویتامین E هستند.
کمبود فولات می‌تواند باعث درد یا گزگز در دست‌وپا شود. یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که کمبود این ویتامین ممکن است تأثیر بیشتری بر افراد زیر 40 سال داشته باشد. منابع فولات که به‌عنوان ویتامین B9 نیز شناخته می‌شود، شامل سبزی‌های برگ‌دار تیره، غلات کامل، لوبیا، بادام‌زمینی، دانه آفتاب‌گردان، جگر و غذاهای دریایی می‌شود.
زمانی که از سوی بافت‌های اطراف فشار زیادی به روی عصب وارد شود، ممکن است عصب دچار فشردگی شود. به‌عنوان‌مثال، مواردی مانند تروماها، حرکات تکراری و شرایط التهابی می‌توانند باعث گیرکردن و فشردگی عصب شوند.
فشردگی عصب می‌تواند در بسیاری از نواحی بدن رخ دهد و دست‌ها و پاها را تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث گزگز، بی‌حسی و یا بروز درد شود.
فشردگی عصب در قسمت پایین ستون فقرات ممکن است باعث شود که این احساسات به پشت ساق پا و یا حتی مچ پای شما انتشار پیدا کند.
تونل کارپال یک بیماری شایع است و زمانی اتفاق می‌افتد که عصب میانی دست شما هنگام حرکت در مچ دست دچار فشردگی شود. این عارضه می‌تواند به دلیل آسیب، حرکات تکراری یا شرایط التهابی رخ دهد.
افراد مبتلا به تونل کارپال ممکن است در چهار انگشت اول دست خود احساس بی‌حسی یا گزگز کنند.
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما دیگر به‌درستی کار نمی‌کنند. شرایطی مانند فشارخون بالا و دیابت می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
وقتی کلیه‌های شما به‌درستی کار نکنند، ممکن است مایعات و مواد زائد در بدن شما تجمع پیدا کنند و این موضوع منجر به آسیب عصبی شود. گزگز ناشی از نارسایی کلیه اغلب در پاها رخ می‌دهد.
تورمی که در طول بارداری در سراسر بدن ایجاد می‌شود می‌تواند به برخی از اعصاب شما فشار وارد کند.
به همین دلیل ممکن است در دست‌ها و پاهای خود احساس سوزن‌سوزن‌شدن کنید. این علائم معمولاً پس از بارداری ناپدید می‌شوند.
برخی از داروها ممکن است باعث آسیب عصبی شوند و حس گزگز یا سوزن‌سوزن‌شدن در دست‌ها و پاهای شما را به وجود آورند. در واقع، این موضوع می‌تواند یک عارضه جانبی رایج داروهای مورداستفاده برای درمان سرطان (شیمی‌درمانی) و HIV باشد.
نمونه‌های دیگری از داروهایی که می‌توانند باعث سوزن‌سوزن‌شدن دست‌ها و پاها شوند عبارت‌اند از:
داروهای قلب یا فشارخون، مانند آمیودارون یا هیدرالازین
داروهای ضد عفونت مانند مترونیدازول و داپسون
داروهای ضدتشنج مانند فنی توئین
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث تورم و درد در مفاصل می‌شود. این بیماری اغلب در دست اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند سایر قسمت‌های بدن از جمله مچ پا را نیز درگیر کند. التهاب ناشی از این بیماری می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند و منجر به گزگز شود.
مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک وضعیت خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به پوشش محافظ اعصاب شما به نام میلین حمله می‌کند و این موضوع می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود. احساس بی‌حسی یا گزگز در بازوها، پاها و صورت یکی از علائم شایع ام اس است.
لوپوس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های بدن حمله می‌کند. این عارضه می‌تواند هر قسمت از بدن از جمله سیستم عصبی را تحت‌تأثیر قرار دهد.
سوزن‌سوزن‌شدن در دست‌ها یا پاها می‌تواند ناشی از فشرده‌شدن اعصاب مجاور به دلیل التهاب یا تورم ناشی از لوپوس باشد.
بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی است که روده کوچک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هنگامی که فرد مبتلا به بیماری سلیاک، ماده‌ای موسوم به گلوتن را مصرف می‌کند، یک واکنش خودایمنی در بدن او رخ می‌دهد که باعث می‌شود تا روده‌ها دچار تخریب شوند. این موضوع می‌تواند جذب مواد مغذی را در بدن دچار اختلال کند. گلوتن به‌عنوان پروتئین غلات شناخته می‌شود و در آرد گندم، آرد جو و آرد چاودار یافت می‌شود.
برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است علائم نوروپاتی از جمله گزگز در دست‌ها و پاها را نیز داشته باشند. این علائم ممکن است در افرادی که هیچ‌گونه علائم گوارشی ندارند نیز رخ دهد.
عفونت زمانی رخ می‌دهد که ارگانیسم‌های عامل بیماری به بدن شما حمله کنند. عفونت‌ها می‌توانند منشأ ویروسی، باکتریایی یا قارچی داشته باشند.
بیماری لایم یک عفونت باکتریایی است که از طریق نیش کنه آلوده منتقل می‌شود. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند بر روی سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث گزگز در دست‌ها و پاها شود.
زونا نوعی بثورات دردناک است که در اثر فعال‌شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر که در اعصاب افراد مبتلا به آبله‌مرغان نهفته است، ایجاد می‌شود.
به طور معمول، زونا تنها قسمت کوچکی ازیک‌طرف بدن شما را درگیر می‌کند که این ناحیه می‌تواند شامل دست‌ها، بازوها و پاها باشد. در این حالت ممکن است احساس سوزن‌سوزن‌شدن یا بی‌حسی در ناحیه آسیب‌دیده داشته باشید.
هپاتیت B و C توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود. این ویروس‌ها منجر به التهاب کبد می‌شوند که در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به سیروز یا سرطان کبد شوند.
عفونت هپاتیت C همچنین ممکن است باعث نوروپاتی محیطی شود، اگرچه نحوه وقوع این امر هنوز تا حد زیادی ناشناخته است.
در برخی موارد، عفونت همراه با هپاتیت B یا C می‌تواند منجر به وضعیتی به نام کرایوگلوبولینمی شود. در این شرایط، پروتئین‌های خاصی در خون به‌هم‌چسبیده و باعث التهاب می‌شوند. یکی از علائم این بیماری بی‌حسی و گزگز است.
در قسمت آسیب‌دیده بدن داشته باشید که می‌تواند شامل دست‌ها و پاها باشد.
کم‌کاری تیروئید زمانی است که تیروئید شما هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند.
اگرچه نادر است، اما کم‌کاری تیروئید شدیدی که درمان نشده باشد، گاهی اوقات می‌تواند به اعصاب آسیب برساند و منجر به احساس گزگز و بی‌حسی شود. مکانیسم چگونگی وقوع این اتفاق ناشناخته است.
سموم و مواد شیمیایی مختلف به‌عنوان نوروتوکسین در نظر گرفته می‌شوند. این بدان معنی است که این سموم برای سیستم عصبی شما مضر هستند. قرارگرفتن در معرض این مواد شیمیایی می‌تواند علائم مختلفی از جمله سوزن‌سوزن‌شدن در دست یا پا ایجاد کند.
چند نمونه از این سموم عبارت‌اند از:
فلزات سنگین مانند جیوه، سرب و آرسنیک
آکریل آمید، یک ماده شیمیایی که برای بسیاری از اهداف صنعتی استفاده می‌شود
اتیلن گلیکول که در ضد یخ یافت می‌شود
هگزا کربن‌ها که در برخی از حلال‌ها و چسب‌ها یافت می‌شوند
فیبرومیالژیا شامل گروهی از علائم است، مانند:
درد عضلانی گسترده
خستگی
تغییرات در خلق‌وخوی
برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائم دیگری مانند سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز در دست‌ها و پاها را تجربه کنند. علت فیبرومیالژیا ناشناخته است.
کیست گانگلیون یک تودهٔ پر از مایع است که اغلب در مفاصل، به‌ویژه مچ دست ایجاد می‌شود. این کیست‌ها می‌توانند به اعصاب مجاور فشار وارد کنند و منجر به احساس سوزن‌سوزن‌شدن در دست یا انگشتان شوند، اگرچه خود کیست بدون درد است. علت پیدایش این کیست‌ها ناشناخته است، اما تحریک مفصل ممکن است در این مورد نقش داشته باشد.
اسپوندیلوز گردنی به دلیل تغییرات مرتبط با افزایش سن در بخشی از ستون فقرات گردنی رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند شامل مواردی مانند پارگی، دژنراسیون و آرتروز باشد.
گاهی اوقات این تغییرات می‌تواند به نخاع فشار وارد کند و منجر به بدتر شدن گردن درد و همچنین علائمی مانند گزگز یا بی‌حسی در بازوها و پاها شود.
سوءمصرف طولانی‌مدت الکل می‌تواند منجر به ایجاد نوروپاتی محیطی شود و می‌تواند منجر به گزگز در دست‌ها و پاها شود. این وضعیت می‌تواند به‌تدریج پیشرفت کند و مکانیسم ایجاد آن ناشناخته است، اگرچه کمبود ویتامین یا مواد مغذی ممکن است در این زمینه نقش بسزایی داشته باشد.
اگر به دلیل سوزن‌سوزن‌شدن غیرقابل‌توضیح در دست‌ها یا پاهای خود به پزشک یا سایر متخصصان مراجعه می‌کنید، کارهای مختلفی وجود دارد که آنها ممکن است برای کمک به تشخیص انجام دهند آنها ممکن است از روش‌های زیر استفاده کنند:
معاینه فیزیکی که ممکن است شامل یک معاینه عصبی برای مشاهده رفلکس‌ها و عملکرد حرکتی یا حسی شما باشد.
مروری بر تاریخچه پزشکی شما که در طی آن در مورد مواردی مانند علائم شما، شرایط قبلی که ممکن است داشته باشید، و هر دارویی که مصرف می‌کنید سؤال پرسیده می‌شود.
انجام آزمایش خون که به آنها اجازه می‌دهد مواردی مانند سطوح برخی از مواد شیمیایی، سطوح ویتامین یا هورمون‌ها در خون، عملکرد اندام‌ها و سطح سلول‌های خونی شما را ارزیابی کنند.
تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آرآی یا سونوگرافی
آزمایش عملکرد عصب شما با استفاده از روش‌هایی مانند آزمایش سرعت هدایت عصبی یا الکترومیوگرافی
بیوپسی یا نمونه‌برداری از عصب و پوست
