آب درمانی و بیماری عدم تعادل عضلانی 

رایج بیماری های قرن بیستم و دلایل آن

در دنیای امروزی، تکنولوژی و صنعت پیشرفت بسیاری کرده است. با وجود اینکه پیشرفت در این زمینه‌ها زندگی برای بشر را بسیار ساده کرده است، اما بی‌ضرر هم نبوده است. بی‌تحریکی و یکجا نشینی از مهم‌ترین آفت‌های سلامتی در جهان مدرن است.

یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که یکجا نشینی در بدن انسان ایجاد می‌کند، عدم تعادل عضلانی است، که حاصل استفاده بی‌وقفه و طولانی مدت از کامپیوتر رومیزی، لپ تاپ و تلفن همراه است.

بیماری عدم تعادل عضلانی چیست و چه زمانی ایجاد می‌شود؟

عدم تعادل عضلانی (Muscle imbalances) زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌ها ضعیف، سفت یا بر اثر کم تحرکی سرکوب می‌شوند. این امر منجر به ایجاد تغییرات در بافت نرم بدن و بدشکلی آن می‌شود. تغییرات در بافت نرم باعث بروز مشکلاتی نظیر اختلال در الگوی حرکتی خواهد شد.

مهم‌ترین عواملی که باعث تغییر الگوی حرکتی طبیعی بدن می‌شود، حرکات مکرر طولانی مدت و وضعیت بدنی نامناسب است. عدم تعادل عضلانی در بخش‌های مختلف بدن ظاهر می‌شود اما رایج‌ترین آن در بخش‌های فوقانی بدن و در موارد زیر است:

• وضعیت خم شدن سر به جلو (FHP) که به علت عدم تعادل عضلانی در گردن رخ می‌دهد.
• وضعیت گرد شدن شانه‌ها (RSP) که به علت عدم تعادل عضلانی در دو طرف شانه رخ می‌دهد.
• وضعیت هایپر کیفوز (HK) که به علت عدم تعادل عضلانی در ستون فقرات رخ می‌دهد که واژه‌ی عامیانه آن گوژپشت شدن نیز نام دارد.

این ناهنجاری‌ها به دلیل الگوهای نشستن غلط و سبک زندگی نادرست افراد جامعه شکل گرفته است .که از جمله آن‌ها می‌توان به فعالیت بدنی کم، نشستن طولانی مدت با پوزیشن‌های ناصحیح و استفاده طولانی مدت از کامپیوتر‌های رومیزی، لپ تاپ و تلفن همراه اشاره کرد. همچنین این ناهنجاری‌ها علاوه بر ایجاد درد باعث ایجاد بدشکلی و عدم تقارن در دو طرف بدن می‌شود و در ظاهر افراد نیز تاثیر می‌گذارد.

عدم تعادل در عضلات فوقانی چه تاثیری بر بدن افراد می‌گذارد؟

عادت‌های غلط و سبک زندگی نادرست باعث سفت و کوتاه شدن عضلات قفسه سینه فوقانی و قدامی و همچنین کشیدگی، گرفتگی و ضعف عضلات ذوزنقه میانی و تحتانی خواهد شد.

این گونه از عدم تعادل عضلانی به دلیل سبک زندگی ناصحیح باعث ایجاد تغییرات گسترده و آسیب‌های جدی نظیر موارد زیر خواهد شد:

• افزایش لوردوز گردنی
• کیفوز قفسه سینه
• کاهش ثبات در مفصل گلنوهومرال
• خم شدن سر به جلو
• قوز کردن

علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، زمانی که بیماری عدم تعادل عضلانی تشدید شود، علائم و اثرات منفی دیگری نیز در بدن فرد بروز خواهد. کرد که شامل موارد زیر است:

• اختلالات تنفسی و تنفس سطحی
• احساس درد در زمان تنفس عمیق
• مشکلات گوارشی
• مشکل در بلع و هضم غذا
• سردردهای مزمن
• کاهش حجم ریه
• کاهش استقامت عضلات خم و راست کننده ستون فقرات

روش درمان بیماری‌های ناشی از عدم تعادل عضلانی

همان طور که در بالا نیز به آن اشاره شد، بیماری عدم تعادل عضلانی باعث بروز اختلالاتی نظیر هایپر کیفوز، خم شدن سر به جلو و گرد شدن شانه‌ها می‌شود. عامل اصلی بروز این اختلالات اگر ژنتیکی و مادرزادی نباشد، مربوط به ناهماهنگی عضلات بدن در حین انجام فعالیت‌های روزانه است.

مرسوم‌ترین روش‌های درمانی برای اختلالات ناشی از عدم تعادل عضلانی، تمرینات کششی- تقویتی است. متاسفانه این تمرینات تک بعدی هستند و در این تمرینات ارتباط و پیوستگی بین عضلات در نظر گرفته نمی‌شود.

 در روش‌های دیگر برای درمان اختلالات ناشی از عدم تعادل عضلانی، از فیزیوتراپی همراه با تمرینات حرکتی اصلاح کننده استفاده می‌شود. در این روش نیز معمولا بهبود صد در صد مشاهده نمی‌شود.

در سال 2019، در دانشگاه بو علی سینای همدان، تحقیقی در رابطه با تاثیر 8 هفته آب درمانی بر روی بیماری عدم تعادل عضلانی صورت گرفت که توسط علی یالبافی انجام شد. علت انتخاب این روش درمانی این بود که آب درمانی برخلاف سایر روش‌هایی که در بالا به آن اشاره شد، به صورت تک بعدی عمل نمی‌کند و به طور همزمان عضلات مختلف بدن را در حین انجام تمرینات درگیر می‌کند.

در نتیجه تاثیری یکپارچه بر روی عضلات فوقانی بدن گذاشته می‌شود و پیوستگی درمان حفظ خواهد شد. در مقاله پیش رو تحقیقی در رابطه با تاثیر 8 هفته آب درمانی برای اصلاح مشکلات عضلانی در بخش فوقانی بدن صورت گرفت و تاثیر انجام تمرینات اصلاحی در محیط آبی برای افرادی که اختلالاتی نظیر هایپر کیفوز، وضعیت سر رو به جلو و شانه‌های گرد داشتند و از درد گردن نیز رنج می‌بردند، مورد بررسی قرار گرفت.

افراد شرکت کننده در تحقیق انجام شده

در این تحقیق 34 دانشجوی پسر (18-22 سال) که در زمان استفاده از لپ تاپ و تلفن همراه، در ناحیه فوقانی بدن نظیر گردن، ستون فقرات و شانه احساس درد داشتند، غربال‌گری شدند و در این آزمایش شرکت کردند.

نتایج

نتایج نشان داد که تمرینات اصلاحی به روش آب درمانی به‌طور معنی‌داری بدشکلی‌های وضعیتی و درد گردن و شانه را در دانشجویان پسر کاهش داد. ضریب تاثیر 90 درصدی تایید کرد که تمرینات آب درمانی به طور موثر ناهنجاری‌های وضعیتی را اصلاح کردند و درد اندام فوقانی را تسکین دادند.

Sahrmann یکی از دانشمندان فعال در حیطه اختلالات ناشی از عدم تعادل عضلانی، معتقد بود که تمرینات با هدف اصلاح حرکات و ناهماهنگی‌های ناشی از آن،. منجر به سازگاری عصبی-عضلانی و اسکلتی-عضلانی می‌شود. او همچنین مهم‌ترین مرحله اصلاح فیزیکی بدن را آموزش دادن ایجاد هم‌ترازی در بدن افراد در هنگام انجام کارهای تکراری و همچنین در زمان قرار گرفتن بدن در یک حالت خاص و در طولانی مدت دانست.

به همین ترتیب، حتما باید در اولین جلسه‌ی تمرینات اصلاحی به آموزش تکنیک‌هایی برای حفظ هماهنگی عضلات بدن در زمان انجام فعالیت‌های تکراری اختصاص داده شود و پس از آن مرحله درمان فیزیکی شروع شود.  

آب درمانی چه تاثیری بر اختلالات ناشی از عدم تعادل عضلانی می گذارد؟

در این تحقیق، اصلاح قابل توجه بدشکلی‌ها در قسمت فوقانی بدن و عدم تعادل عضلانی همزمان که در رابطه با هایپر کیفوز، خم شدن سر به جلو و گرد شدن شانه رخ داده است را می‌توان به دو عامل خصوصیات محیط‌های آبی و پروتکل‌های انجام شده در تمرینات اصلاحی نسبت داد.

به نظر می رسد انجام تمرینات اصلاحی در آب یکی از عوامل تعیین کننده در اثربخشی روند درمان است. نتایج این تحقیق نشان داد که اثر تلاطم ناشی از آب در حین انجام حرکات اصلاحی، تاثیر حرکات را چند برابر می‌کند که این امر توسط تمرین‌های زمینی القا نمی‌شوند.

علاوه بر این، گرما و فشار هیدرواستاتیک آب، جریان خون را افزایش می‌دهد، گیرنده های درد را مهار می‌کند و نقاط تریگر را تحریک می کند،. در نتیجه باعث اصلاح و از بین رفتن سفتی عضلات می شود.

گرمای آب همچنین می‌تواند در بازگرداندن انعطاف پذیری ماهیچه‌ها و افزایش دامنه حرکتی مفاصل از طریق ایجاد انبساط و افزایش آرامش در عضلات مفید باشد. اگرچه قبلا در هیچ مطالعه‌ای تمرینات اصلاحی به کمک آب درمانی برای درمان ناهنجاری‌های ناشی از عدم تعادل عضلانی  بررسی نشده است، .تحقیقاتی که در گذشته  انجام شده است، از یافته‌های ما پشتیبانی می‌کند.

به عنوان مثال، کامیوکا از دانشگاه تگزاس گزارش داد که تمرینات آبی اثرات کوچک اما معنی‌داری بر تسکین درد و بهبود بیماری‌های حرکتی دارند. دکتر نیرا از دانشگاه کانادا نیز، اثربخشی آب درمانی برای ایجاد تعادل در عضلات و کاهش درد در زنان مبتلا به فیبرومیالژیا را تایید کرد.